Karol Wielki już ok. 800 r. polecił wybudować w Akwizgranie kościół i pałac. Budowle epoki Karolingów zapowiadają powstanie romańskiego stylu architektonicznego. Powszechnie szerzy się on dopiero ok. 1000 r. W tych latach „Europa odrzuciła starożytność i przywdziała białą szatę swych kościołów”, jak pisał ówczesny kronikarz. Cywilizacja cesarstwa rzymskiego zginęła w burzach wędrówki ludów. Europa przemieniła się w wielki obszar koczowniczy, zamarł handel; zachował się jedynie ograniczony do najbliższych sąsiadów handel wymienny. W ustroju feudalnym nie było już niewolników, ale chłopi żyli jak poddani. Szlachetni panowie i rycerze mieszkali w zamkach gdzie mieli meble kuchenne najpotężniejszy zamek i najwięcej zbrojnych posiadał król. Kościół stworzył hierarchię podobną do władzy świeckiej. Każda forma życia duchowego, nauka i sztuka, były przezeń określane; działalność twórcza mogła być uprawiana tylko w ramach Kościoła, na jego oczach i zgodnie z jego zaleceniami.
Styl romański otrzymał swoją nazwę w XIX w. ze względu na swe rzymskie elementy, ale określenie to jest mylące. Sztuka romańska czerpała z wielu źródeł: z antycznych i wczesnochrześcijańskich tradycji formalnych, z elementów orientalnych, zwłaszcza bizantyjskich, i ze sztuki narodów barbarzyńskich — Germanów i Celtów. Pod różnorodnymi wpływami w różnych częściach Europy powstał niezależnie, i w każdym kraju wykazując cechy odmienne, pierwszy rozległy międzynarodowy styl. W południowych prowincjach Francji, na wspaniałych pozostałościach kultury rzymskiej, styl romański rozwinął się najwcześniej a w szczególności
łóżka. W Anglii wykształcił się w X w.; Anglicy nazywali go sztuką anglosaską, zaś po podboju normandzkim (1066 r.) — stylem normandzkim. Kwitł, pozostając pod wpływem artystów francuskich, do końca XII w. Występujące jeszcze i dziś w Norwegii prastare drewniane kościoły, łodzie Wikingów ozdobione smokami, rzeźby w drewnie, odrzwia i meble dla dzieci o skomplikowanym zdobnictwie mogą być uważane za przedstawicieli stylu nordyckiego